26.05.2015

KING OF THE PUMPKIS / Դդումների թագավորը... թարգմանություն

KING OF THE PUMPKIS
 Deep in the middle of the woods”, said my mother, “is the place where the King of the Pumpkins lives.” “But pumpkins live in fields, not in forests”, I said to my mother. She wouldn’t listen to me. “I’m telling you”, she said, “the King of the Pumpkins lives in the middle of the woods, and the woods that he lives in are the woods right next to our house, the woods you can see out of the window over there”. She pointed with her hand to the woods that were, in fact, just outside the window behind our house. “He doesn’t live in a field like the other pumpkins” continued Mother, “because he’s not an ordinary pumpkin. He’s the King Pumpkin”. I shut up and decided to believe her, like you do when you’re a kid. Firstly I knew that it wasn’t worth arguing with my mother. She always won. Secondly, when you’re a kid, you always believe what grown-ups tell you, no matter how stupid it is. Like Santa Claus and stuff like that. Kids always believe it, even though they know it’s stupid. Still, I decided to go and find the King of the Pumpkins, partly because I was bored, partly because I was curious, and also – of course - because I wanted to know if my mother really was talking nonsense or not. Mother often talked nonsense, I have to say that. There was the time she told me that the moon was made of cheese. I knew that was nonsense. Then there were all the stories she told me. Stories about frogs, princesses, princes and shoes. Stories about donkeys and unicorns, gnomes and elves, magic mirrors and magic cooking pots. Stories about why the stars are exactly the way they are, why the river that runs through our town has the name that it has, stories about where the sun comes from, why the sky is so far away and why the elephant has a long trunk. Some of these stories, I think, might have been true. I was never sure, and it was difficult to find out. This time though, with this story about the King of the Pumpkins, it was going to be easy to find out if she was telling the truth or not. Some people used to call my mother a witch, but I knew that she wasn’t a witch. Just a bit strange perhaps. And she used to talk nonsense. Perhaps it was also because of the black cat we had. People say that witches always have black cats, and we had a black cat. But Mog wasn’t a witch’s cat. He was just a regular black cat. Mog could talk, though, I have to say that. Perhaps that isn’t so regular in a cat, now I think about it. Anyway, I was telling you about the time I went to find the King of the Pumpkins. I set off with Mog the cat into the woods to look for the King of the Pumpkins. Even though we’d lived in that house near the woods all my life, I had never gone into the middle of the woods. This was the first time. I was glad I had Mog with me. I was a bit scared, even though I didn’t really think that the King of the Pumpkins lived there. “Watch out for the wolves!” said Mog. “Yes…and the grandmothers too!” I joked. “Let’s not leave the path!” said Mog. When people said my mother was a witch, I told them that witches don’t have children. “Yeah” they replied, “That’s true. But you look more like an elf than a regular kid.” I looked in the mirror to see if I looked like an elf or not. I think I looked like a regular kid, but you never can tell really. “Do you think he’s real?” I asked Mog. “Who, the wolf? He certainly is” replied Mog. “No, not the wolf. I know the wolf is real” I said to Mog. Sometimes I could hear the wolf howling at night. I knew he was real. “No, not the wolf. The King of the Pumpkins. Do you think he’s real?” “Don’t know” said the cat. “Guess we’ll just have to find out.” We walked on into the forest. The trees got taller and taller and taller. The path got narrower and narrower and narrower. “What does he do, then, this King of the Pumpkins?” asked Mog. “I don’t know really” I said. “I guess he just kind of is head pumpkin, boss pumpkin, he decides on pumpkin rules and pumpkin laws, and punishes people who break them.” “Oh, I see” said Mog. He was quiet for a bit, then said, “What kind of things are pumpkin rules then?” “Erm, how big you can grow. What colour you have to be. Stuff like that.” “You’re making this up, aren’t you?” asked Mog. “Yeah,” I said. Eventually, we got to the middle of the forest. At least I think it was the middle of the forest, but it’s difficult to say exactly. There was a clearing, a big space where there were no trees. In the middle of the clearing was the King of the Pumpkins. At least, I think it was the King of the Pumpkins. It looked like a man at first. He was quite tall and had legs and arms made from sticks. He was wearing an old black coat. His head was a pumpkin. His head was the biggest pumpkin I had ever seen. Me and Mog went up close to him. He didn’t say anything. “Is that it?” asked Mog. “I guess so.” I said. “Disappointing” said Mog. “Do you think he’s the real King of the Pumpkins?” I asked Mog. “Who knows?” replied the cat. As we walked back along the path out of the forest, I started to think about what was real and what was not. Could things that were made up also be true? What was the difference between “story” and “history”? One is real and the other isn’t – is that it? “What about all those other things that Mother talks about, do you think they’re real?” I asked Mog. “Hmmm…I’m not sure” said Mog. “Those stories she tells sometimes…about why the night is black and the day is blue, about golden eggs and girls with golden hair, about why people have ten fingers, ten toes, two feet, two hands and two eyes…Sometimes I think she’s crazy, and sometimes I think she might be right…” I knew what Mog meant. I felt the same way. “Perhaps the stories aren’t true” I said, “but what they mean is.”

Դդումների թագավորը

«Խորքում անտառի մեջտեղում», - ասեց է իմ մայրը,«Սա այն վայրն է, որտեղ Դդումների թագավորը ապրում է»: « Բայց դդումները ապրում են դաշտերում, ոչ թե անտառներում », - ես իմ ասացի մորը. Նա չէր լսի ինձ. «Ես ասում եմ ձեզ,», - ասեց նա « Դդումների թագավորը ապրում է անտառների մեջտեղում, և անտառը, որտեղ նա ապրում է, մեր տան ճիշտ կողքին է, անտառը դուք կարող եք տեսնել, պատուհանից դուրս »: Նա ձեռքով ցույց տվեց ծառերին որոնք փաստացի մեր տան պատուհանի հենց ետևում էին: «Նա չէր ապրում դաշտերում, ինչպես մնացած դդումները» շարունակեց Մայրիկը, «որովհետև նա սովորական դդում չէր, նա Դդումների թագավորն էր»: Ես լռեցի և որոշեցի հավատալ նրան, ինչպես անում ես դու երբ երեխա ես: Սկզբում ես գիտակցում էի որ դա չարժեր չհամաձայնվել իմ մայրիկի հետ: Նա միշտ հաղթում էր: Երկրորդ, երբ դու երեխա ես, դու միշտ հավատում ես այն ամեն ինչ պատմում են մեծերը քեզ, ինչքան էլ դա հիմարություն լինի: Ինչպես Սանտա Կլաուսն է, և այդպիսի բաները: Երեխաները միշտ հավատում են դրան, նույնիսկ եթե նրանք գիտեն որ դա հիմարություն է: Այնուամենայնիվ ես որոշեցի գնալ և գտնել Դդումների Թագավորին, որովհետև որոշ չափով ձանձրացած էի, որոշ չափով էլ ես հետաքրքրված էի, և նաև, իհարկե, որովհետև ես ուզում էի իմանայի արդյոք իմ մայրիկը խոսում էր անհեթեթություն թե ոչ: Մայրիկները հաճախ խոսում են անհեթեթություն, ես պետք է ասեի դա: Կար ժամանակ որ նա ինձ ասել էր որ լուսինը պանրից է պատրաստված: Ես գիտեի դա անհեթեթություն է: Հետո որ նա ինձ պատմում էր բոլոր պատմությունները՝ գորտի, արքայադստեր, և կոշիկների մասին: Պատմություններ կային ավանակների և միաեղջյուրների, թզուկների և էլֆերի, կախարդական հայելիների և կախարդական կաթսաների մասին: Պատմություններ նրա մասին թե ինչի են աստղերը այնտեղ որտեղ կան, կամ թե ինչու է գետը որը հոսում է մեր քաղաքի միջով ունի հենց այդ անունը, պատմություններ թե որտեղից է Արևը ծագում, թե ինչի է երկինքը այդքան հեռու, և թե ինչու է փղի կնճիթը այդքան երկար: Այդ պատմություններից մի քանիսը, ես կարծում էի որ կարող են լինել ճշմարիտ: Ես երբեք վստահ չէի, և դա շատ դժվար էր պարզել: Այս անգամ, այդ Դդումի թագավորի մասին պատմության հետ ամեն ինչ շատ հեշտ էր պարզել արդյոք նա ասում է ճշմարտություն թե ոչ: Որոշ մարդիկ մայրիկիս վհուկ են կոչում, բայց ես գիտեի որ նա վհուկ չէր: Ուղղակի հավանական է մի փոքր տարօրինակ: Եւ նա խոսում էր անհեթեթություններ: Հնարավոր է որ դա նաև մեր սև կատվի պատճառով էր: Մարդիկ ասում են որ վհուկները ունեն սև կատուներ, և մենք ունենք սև կատու: Բայց Մոգը վհուկի կատու չէր: Նա սովորական կատու էր: Չնայած Մոգը կարողանում էր խոսել: Ես պետք է ասեի դա: Հնարավոր է որ դա սովորական չէ կատուների համար, ես հիմա մտածում եմ դրա մասին: Ինչևէ, ես ձեզ պատմում էի այն ժամանակի մասին երբ  ես գնում էի որպիսզի գտնեի Դդումների թագավորին: Ես ճամփա ընկա Մոգի հետ՝ կատվի անտառի միջով, որ գտնենք դդումների թագավորին: Նույնիկ այն որ ամբողջ ժամանակ մենք ապրել ենք անտառի կողքի տանը, ես երբեք չէի եղել անտառի խորքերում: Սա առաջին անգամն էր: Ես ուրախ էի որ Մոգը ինձ հետ էր: Ես մի-քիչ վախվորած էի, թեև ես այդքան էլ չէի մտածում որ դդումների թագավորը ապրում էր այդտեղ: «Զգուշացիր գայլերից» ասաց Մոգը. «Այո, և տատիկից նույնպես» կատակեցի ես: «Արի չլքենք արահետը» ասաց Մոգը: Երբ մարդիկ ասում էին որ մայրիկը վհուկ է, ես ասում էի որ վհուկները երեխաներ չեն ունենում: «Այո» նրանք պատասխանում էին «Դա ճիշտ է: Բայց դու ավելի շատ էլֆի տեսք ունես քան սովորական երեխայի:» Ես նայում էի հայելու մեջ որպիսզի տեսնեի արդյոք նման են էլֆի թե ոչ: Ես կարծում եմ ես սովորական երեխու տեսք ունեմ, բայց դու երբեք չես կարող վստահ ասել: «Դու կարծում ե՞ս նա իրական է» հարցրեցի Մոգին. «Ո՞վ, գա՞յլը: Իհարկե» պատասխանեց Մոգը. «Ոչ, գայլի չէ: Ես գիտեմ որ գայլը իրական է» ասացի Մոգին: Ժամանակ առ ժամանակ գիշերները ես լսում էի գայլի ոռնոց: Եւ ես գիտեի որ իրական է: «Ոչ, գայլը չէ: Դդումների թագավորը, դու կարծում ես այն իրական է՞» «Չգիտեմ» ասաց կատուն: «Կարծում եմ մենք պետք է պարզենք դա»: Մենք քայլեցին անտառի միջով: Ծառերը գնաով բարձր էին ու բարձր ու էլի բարձր: Իսկ արահետը ավելի նեղանում էր և նեղանում, և էլի նեղանում: «Ի՞նչ է նա անում, այդ Դդումների Թագավորը» հարցրեց Մոգը. «Կոնկրետ չգիտեմ» ասացի ես. «Ես կարծում եմ, որ նրա գլուխը ինչ-որ մի տեսակ դդմագուխ է, ղեկավար դդում, նա որոշում է դդումների համար կանոններ, դդումների օրենքներ և պատիժներ նրանց համար, ով խաղտում են դրանք» «Հասկանալի է»,- ասաց Մոգը: Նա մի քիչ լռեց և հետո ասեց «Ինչպիսին են դդումների օրենքները» «Էրմ, ինչքան մեծ ես կարող աճել՞ Ինչ գույնի կարող ես լինել՞ Եվ այդպիսի բաներ» «Դու դա հնարում ես չէ՞»,- հարցրեց Մոգը: «Այո»,- ասեցի ես: Հանկարծակի, մենք հայտնվեցինք անտառի մեջտեղում: Համենայնդեպս, ես էի կարծում, որ դա անտառի մեջտեղում էր, բայց շատ դժվար էր ասել հստակ: Կար մի բացատ, մեծ տարածք, որտեղ չկար ոչ մի ծառ: Բացատի մեջտեղում էր Դդումների Թագավորը: Համենայնդեպս, ես մտածում էի, որ դա էր Դդումների Թագավորը: Սկզբում դա նման էր մարդու: Նա բավականին բարձրահասակ էր և ուներ ոտքեր ու ձեռքեր պատրաստված փայտերից: Նա հագել էր հին բաճկոն: Նրա գլուխը դդում էր: Նրա գլուխը ամենամեծ դդումն էր, որ ես երբևիցե տեսել եմ: Ես և Մոգը մոտեցանք իրեն: Նա ոչինչ չասեց: «Սա դա է՞», - հարցրեց Մոգը: «Ինձ թվում է այդպես», - ասեցի ես: «Հիասթափեցնող է», - ասեց Մոգը: «Դու կարծում ես նա իրոք Դդումների Թագավորն է», - հարցրեց Մոգը: «Ով իմանա», - պատասխանեց կատուն: Այսպիսով, մենք քայլեցինք արահետի ճանապարհով անտառից դուրս, ես սկսեցի մտածել ինչն էր իրական և ինչն էր ոչ: Կարող է արդյոք հնարած բաները լինեն այդպես իրական՞ Որն էր տարբերությունը «պատմվածքի» և «պատմության»՞ Մեկը իրական է, իսկ մյուսը՝ ոչ. դա է միայն՞ «Իսկ ինչ կարելի է անել Մայրիկի մյուս ասածների վերաբերյալ, մտածում ես դրանք իրական են՞», - ես հարցրեցի Մոգին: «Հմմմմմմ… ես վստահ չեմ», - ասաց Մոգը: «Այդ պատմությունները նա պատմում է ժամանակ առ ժամանակ…. թե ինչու է գիշերը սև է, իսկ ցերեկը կապույտ, ոսկյա ձվերի մասին և ոսկյա ծամերով աղջկա մասին, թե ինչու մարդիկ ունեն տաս մատ, տաս ոտքի մատեր, երկու ոտք, երկու ձեռք և երկու աչք… Հաճախ ես մտածում եմ, որ նա խենթ է, և հաճախ մտածում եմ, որ նա կարող է լինել ճիշտ…», - ես գիտեի, թե Մոգը ինչ նկատի ունի: Ես նույն ձև էի զգում: «Հնարավոր է պատմությունները ճիշտ չեն», - ասեցի ես, «Բայց ինչ են դրանք նշանակում»:

15.05.2015

Խուճուճ

Ինչ խնդալու ա: Էնքան որ հեսա արցունքները էլի կփախչեն: Իսկ դուք գիտե՞ք, որ մտքերը ինչքան էլ թռչե՜ն, ոչ մի տեղ էլ չեն փախնի: Վերջում կվերադառնան, կամ դու կգտնես: Երևի փնտրելուց կվերադառնան: Իսկ պատասխանները որոնց դու սպասում էիր կանհետանան: Անիմաստ: Էտ բառն ա անընդհատ մտքիս գալիս: Կար ժամանակ որ. «Կներես» էի գոռում: Հիմա ուրիշ ա: Հիմա հայելիները մենակ ներսում են: Ու երկնքին նայելուց արցունքներս են մենակ երևում: Ժամանակ... չլիներ էլի էտ ժամանակը: Անուններն էլ: Անհետնալու մասին երազներ վախեցնում են:
Իսկ հիմա ես ձայն չունեմ: Կամ մոռացել եմ ձայնիս մասին: Ես շատ բաների մասին եմ մոռանում: Կներեք: ՈՒ շատ բաներ եմ հիշում: Կներեք, կներես: Չէ: Չպետք է մտքերը ապրեն: Սպանել: Սպանել բոլոր մտքերին: Հետաքրքիր ա մտքերը տու՞ն ունեն, կամ հայրենիք: Թե էտ էլ ա ստեղծած բան: Չգիտեմ: Չեմ էլ ուզում անկեղծանամ ինքս ինձ հետ: ԷԼԻԻԻԻԻ: Զզվում եմ «անկեղծ» քեզանից: Ու քեզանից «անկեղծ»: Էտ բառը շատ ա գալիս մտքիս, տհաճ ա, գիտե՞ք:
Իսկ դուք անձրևի ժամանակվա քամին զգում ե՞ք: Ես՝ հա: Քամին եթե չլինի Անձրևը՝ Անրձև չի լինի: Ոնց-որ բասսն ա երաժշտական ստեղծագործություններում: Տենց հզոր չի լինի էլի: Անձրևը զգալ չի ստացվի:
Իսկ դուք չեք նկատում, ամոթ: Ամոթ, սովորական անսովորներ, ու անսովոր սովորականներ: Գիտե՞ք. վերջում... ամենա, մենք բոլորս էնքան նման ենք: Էնքան-էնքան: Դրա համար հերիք ա ձեր քթերը բարձրացնեք, կամ իջացնեք: Ու հերիք ա էտքան քիչ մտածեք: Օրեկան գոնե մի անգամ մի միտք ստեղծում ես? հը՞ն այ մարդ: Մարդ որ սաղ օրը ծախսի էս հիմար ապագայի տեխնիկաների դիմաց նստելու համար, մի վայրկյան մտածել ե՞ս: Գիտես ապագան դատարկն ա: Դատարկ մտքերը: Հիմա էլ ա տենց էլի: Գիտես ի՞նչ են ուզում: Ուզում են չմտածենք: Բայց ով ա ուզու՞մ: Կառավարություն չեմ կարա ասեմ, իրանք էլ չեն մտածում: Ո՞վ է, ո՞վ: Խնդալու են էս 15 տարեկանի մտքերը: Մեկ էլ հոպ... ու էլի Տիեզերք: Սիրուն, փափուկ, խախանդ, ու ժպտերես: Դուք զգացել ե՞ք որ Տիեզերքի աչքերը փակ են: Ու ինքը իրա ներսի աշխարհն ունի: Այ տենցը կդառնամ մի օր: Հաստատ:
Իսկ դուք նկատել եք, որ մենք երբեք չենք տեսնի մեր հայացքը, ինքներդ մեր: Մեր աչքին նայելով էլի մեզ կտեսնենք: Իսկ այ աչքը մեր մեջ կկորի: Հետաքրքիր բան ա: Գույններն էլ են անվերջ: Իսկ կարող ա մեզ սխալ են ստեղծե՞լ: Իսկ մեզ ստեղծել ե՞ն: Ուֆ, աշխարհ աշխարհ :Դ էսքան ժպիտներ չտայիր, որ քո հետ էսքան չկապվեի: Քեզ իմը չհամարեի, ու ինձ քոնը: Ու քո մեջ ինձ չտեսնեի, ինչպես իմ մեջ քեզ: Ու հանգիստ կտրեի, կտրեի թելերը ու թռչեի: Գիտե՞ք, մենք իրոք թևեր ունենք:
Իսկ ես էլի արցունքների հետ մենակ եմ էս մութ սենյակում: Էս անգամ, Տիեզերքի համար ենք արտասվում: Որ ինքը էտքան դատարկ ա: Որ ոչ-ոք չի կարա իրանց լցնի: Որ ամբողջ ինքը երբեք չի լինի: Իրան ասում եմ, ախր էտ լավ ա: Թե չէ... ինձ նայի մի հատ: Մի միտք ա գլխումս, մի անուն... արդեն ինձ տհաճ դարձաձ անուն: Իսկ Տիեզերքն էլ ասում ա, որ չգիտի ես ով եմ: Ինքը հիշել էլ չի կարում: Ես արտասվում եմ, իսկ ինքը արցունք էլ չունի: Տիեզերք կներես: Իրան մեկ ա, իսկ ինձ ոչ: Ես կարտասվեմ իրա համար, բայց թաքուն կերազմ... որ ես էլ տենցը լինեմ:
Էնքան տառեր ու բառեր կան, որ հերթով իրար հետևից գրես մի բան հաստատ կստացվի: Իսկ Տիեզերքին ինչով օգնե՞ս: օօօ՜՜, ես կարամ Տիեզերքին օգնե՞մ: Տեսնում եք իսկական  մեծամիտ մարդ եմ: Ասել եմ չէ՞, կհրաժարվեմ: Էտ անունից: Մարդ կոչվելուց: Ասել եմ, ու կասեմ: Միշտ:
Իսկ դու գիտե՞ք, որ ես ամբողջ գիշեր Լուսնի հետ եմ խոսում: Պատմում եմ: Մենակ ինքն ա լսում Արևի մասին: Ինքը Արևին վաղուցվանից չի տեսել: Իսկ ես պատմում եմ: Կար ժամանակ, որ Արևի կողքն էի: Լուսին չէի, Աստղ էի: Պուճուրիկ: Իսկ հիմա Լուսին եմ դարձել քո նման... Լուսի ~ ն: Պատմում եմ... որ Արևը իրա գույները փոխում ա: Պատմում եմ որ Արևը թերություններ էլ ունի: Հետո էրկուսս էլ չենք հավատում իմ ասածին: Բայց ախր ճիշտ ա է: Ամբողջ գիշեր Լուսնի հետ խոսում ենք: Ես եմ խոսում: Ինքը լսում ա: Լուսինը իմ կարիքը չի զգում, ես եմ իրա կարիքը զգում: Էտ նորմալա, կարևորը ինքը Արևի մասին կլսի: Ափսոս... ես էլ եմ Արևի մասին մենակ լսում: Ցերեկները իմ համար Արև չկա... իսկ ես խավարում եմ: Հիշում եք սենց էլի էղել ա: Խի ա կրկնվում որ? Մի օր կգա չէ՞: Կգա՞: Հաստատ կգա՞: Հետաքրքիր ա մի օր կլինի որ Արևածագին Արևին չսպասեմ... եթե լինի էտ օրը... ուրեմն հաստատ Արևը էտ օրը կծագի: Բայց մեկ ա ինչ սիրուն ա է էս աշխարհը: Լուսնին մեկ-մեկ հեքիաթներ եմ պատմում: Մեծ մասամբ հորինում եմ: Հայելիների մասին եմ պատմում, մինչև հիմա չի պատկերացրել ինչ ա: Մեկ-մեկ կամաց երգում եմ, որ հանկարծ մերոնք չարթնանան: Մեկ-մեկ Ֆրեդի կատակներից եմ կրկնում: Ու ժամերը թռնում են: Մտքերի հետ միասին: Ժամերը թռնում են... ու գալիս ա էն ժամանակը երբ ժամանակը վանդակի մեջ ա մտնում: Ինչ խնդալու ա: Ձեր լուրջ դեմքերը էնքան խնդալու ա: Իսկ դուք մտածում եք ես եմ անլուրջը: Հա ճիշտ ա... լուրջ ո՞րն ա: Դարդը՞, թախիծը՞, ջղայնը՞, անտարբերը՞: Իմ լուրջը, իմ ժպիտն ա: